8 addımda imtahan stresindən qurtulmağın YOLLARI 

Referans.az bildirir ki, imtahan narahatlığı fərddə kurs uğurlarını nümayiş etdirməkdə, yarışlarda iştirak etməkdə, həmyaşıdları və yaşlılarla ünsiyyətdə özünü təhlükəsiz və sakit şəkildə ifadə etmək qabiliyyətinin pisləşməsi kimi ifadə edilə bilər.

Erkən müdaxilə edilərsə, insanın həyat keyfiyyəti yüksələ bilər:

Mütəxəssis Klinik Psixoloq Berra Baş, xüsusilə məktəbə getdikdən sonra əlamətlər göstərən bu pozğunluğa erkən müdaxilə edilərsə, insanın həyat keyfiyyətinin artacağını vurğulayaraq, “anksiyete pozğunluğu olan fərdlər uzun müddət oxusalar da, məhsuldarlıqları aşağıdır. Onların həyata ümidləri tükənir. Onlar üçün yaşadıqları zamandan və andan həzz almaq çox çətindir. Emosional partlayışlar (səbəbsiz ağlamaq, tez hirslənmək) tez-tez müşahidə olunur".

Qıcıqlanma, səbəbsiz mədə ağrısı və ürəkbulanma:

Mütəxəssis Klinik Psixoloq Berra Baş pozğunluğun əlamətlərini belə izah etdi:

“Narahatlıq, vaxtı idarə etməkdə çətinlik, özünə inamsızlıq, yuxuya gedə bilməmək, sürətli ürək döyüntüsü, ətraf mühitdə özünü təhlükəsiz hiss etməmək, qeyri-adekvatlıq hissi, mükəmməllik, daimi razılıq axtarışı, yorğunluq, diqqəti cəmləyə bilməmək (diqqətsizlik), psixoloji şikayətlər (səbəbsiz qarın ağrısı, baş ağrısı, ürəkbulanma, əzalarda zəiflik), əsəbilik, plan qurmasına baxmayaraq planları həyata keçirə bilməmək, məsuliyyətləri təxirə salmaq, fasilələri uzatmaq, gərginlik, performans tələb edən mühitlərdən qaçmaq ( imtahan vermək istəməmək, tamaşada iştirak etmək istəməmək, camaat qarşısında şeir oxumaq istəməmək kimi və s.).

Bacara bilmədiyi şey onun gözündə böyüyür.

Mütəxəssis klinik psixoloq Berra Baş, araşdırmaların (performans) narahatlığının həm genetik, həm də psixo-sosial öyrənmədən qaynaqlandığını göstərdiyini ifadə edərək, “İnsan performans narahatlığını özü seçmir, etməli olduğu işlərdən qaçır, güvənli olduğunu düşünür. Terapiyalarda tez-tez istifadə etdiyimiz məfhumlardan biri olan 'təhlükəsiz məkanı' zədələnirsə, özünü heç bir yerdə təhlükəsiz hiss edə bilmir, ancaq həyat ümidini artıra biləcək motivasiya qaynaqlarının girişinin qarşısını aldığını düşünür. Edə bilmədiyi hər şey onun gözündə böyüyür. "O, hələ də malik olduğu resurslara yuxarıdan aşağı baxır" dedi.

Mütəxəssis klinik psixoloq Berra Baş imtahan həyəcanı ilə mübarizə aparmaq üçün nə etməli olduğu ilə bağlı təkliflərini 8 maddədə belə sıralayıb:

"Motivasiya mənbəyinizi tapın. Buna nail olmaq üçün motivasiyam nədir? Bunu bacardığımda həyatımda nəyə nail olmaq istəyirəm?

"Bir prioritet planı hazırlayın. Mənim əsas prioritetlərim hansılardır? Birinci prioritetlərimin ən azı yarısı tamamlanıbsa, davam edə biləcəyim ikinci prioritetlərim hansılardır? Həyatımda baş verə biləcəyini və ya olmayacağını düşündüyüm prioritetlər hansılardır? Heç vaxt nəyi etməməliyəm?"

"Vaxt itkisinə səbəb olan amillərə görə məsuliyyət daşıyın. Seçimlərimdən hansı mənə ev tapşırıqlarımı daha uzun müddətdə tamamlamağa imkan verir? Və gün ərzində əldə etməli olduğum səmərəliliyi nə azaldır?

“Yuxu rejiminə diqqət yetirin . Gec yatmağın mənə nə zərəri var? Gün ərzində məhsuldarlığımı itirməyimə və ya dərsə gecikməyimə səbəb olduğu vaxtlar olurmu? Çox yatdığım zaman diqqətimi günə toplamaq mənim üçün çətin olurmu?

"Gündəlik rejim yaradın. Səhər, günorta və axşam arasında tarazlığı pozan bir şey varmı? Özümdən gözləntilərim həddən artıq çoxdurmu?

“Sevdiklərinizdən dəstək alın. Ən yaxşı dəstək psixo-sosial dəstəkdir. Bu prosesdə kimdən dəstək almaq istəyirəm? Hansı davranışlar mənim üçün dəstəkləyici və həvəsləndiricidir?

“Təhsil planınıza qətiyyətlə davam edin. Bu prosesdə qətiyyətimi qıran və motivasiyamı aşağı salan nələrdir? Əgər bunlar mənim həll edə biləcəyim şeylərdirsə, bu istiqamətdə özümə vaxt ayıra bilərəmmi? Vaxt keçdikdən sonra da sağalmasam, psixoloji dəstək almalıyam.

"Çoxluq mühitləri təşkil edin. Əgər işlədiyim mühit qarışıqdırsa, bunun üçün məsuliyyət götürməli və özümə çatdırmalıyam ki, mühiti təşkil etdiyim kimi performansımı da təşkil edə bilərəm. Düzgün texnika ilə düzgün vaxtda, qiymətlərimi yüksəldə bilərəm. ."

Ailələrin üzərinə böyük məsuliyyət düşür

Övladlarının imtahan həyəcanının aradan qaldırılmasında valideynlərin üzərinə böyük məsuliyyət düşdüyünü vurğulayan ekspert deyib. Berra Baş onlarla sakit və inamlı bir səslə danışaraq, hisslərini incitmədən bu vəziyyəti həll etmək üçün əllərindən gələni etmələrinin vacib olduğunu bildirib.

Mütəxəssis vurğulayır ki, performans anksiyete pozğunluğu genetika ilə bağlı olsa belə, müalicə edilə bilən bir xəstəlikdir. klinik psixoloq Baş, “Bunu edə bilmərəm demək əvəzinə, bunu etmək üçün əlimdən gələni etməyə hazır olduğumu söyləmək lazımdır. Bu xəstəlik zamanı insan yaxşı performansa nail ola bilməsə, dünyanın çökəcəyinə əmindir. Beləliklə, 'Bilirəm ki, bu vəziyyət sizin üçün çox travmatikdir, amma arabir yağış yağır; “İstanbulda həmişə payız olması demək deyil, elə deyilmi?” deyərək konkretləşdirmədən dəstək verərək vəziyyəti fəlakətə çevirmələrinin qarşısını almaq olar. Elm, incəsənət və idman cəmiyyətlərində əvvəllər uğursuzluqlar yaşasa da, sonradan böyük uğurlara imza atmış insanların həyat hekayələrini onlara çatdırmaq olar. “Qorxularının əsarətində yaşamaq əvəzinə, məsuliyyəti cəsarətlə öz üzərinə götürərək işə başlamalarına yol açmaq olar.

Arxasında depressiya ola bilər

O əlavə edib ki, bütün bu tədbirlərə baxmayaraq insanın imtahan narahatlığı davam edərsə, digər psixoloji pozğunluqlar da (depressiya pozğunluğu, travma sonrası stress pozğunluğu) yarana bilər. Berra Baş bildirib ki, bu halda müayinələr aparılmalı və daha sonra problem müəyyən edilərək müalicəyə başlanılmalıdır.

Mütəxəssis vurğulayır ki , fərdin nəyə meylli olduğunu öyrənmək və problemin həllində bu istiqamətdə irəliləyiş əldə etmək son dərəcə vacibdir . Berra Baş sözlərini "Mövcud resurslarını (nəyə meyilli olduğunu) ortaya çıxararaq səy göstərə bilmək və andan həzz alarkən motivasiyasını gücləndirmək imtahan narahatlığının və bütün performans narahatlığı pozğunluqlarının panzehiridir" deyərək sözlərini tamamlayıb.